Dé kern van een familiebedrijf is, niet verrassend, de familie. De familieleden zijn eigenaar van de cultuur en geven kleur aan de identiteit. Minstens zo belangrijk zijn echter de medewerkers. Zij dragen niet de familienaam, maar zijn wel onmisbaar in de route naar succes en voelen zich vaak erg betrokken. Maar hoe bereik je dat medewerkers ook eigenaarschap tonen?

In veel familiebedrijven ziet men medewerkers als onderdeel van de familie. Toch hebben werknemers lang niet altijd hetzelfde gevoel bij termen als eigenaarschap en ondernemerschap. Soms vertonen ze zelfs tegenovergesteld gedrag. Wat nu? Met zachte hand (coaching) de goede richting in dirigeren? Of met harde hand alle neuzen dezelfde kant op zetten?

Familiewaarden expliciet maken

Wat heel goed kan werken, is de familiewaarden expliciet maken. Dat is nuttig bij het bepalen van een strategie, maar ook om het gedrag van medewerkers te sturen. Familiewaarden beschrijven wat het familiebedrijf belangrijk vindt, ze vormen de vertaling van de geschiedenis van de familie en de kracht die daarin schuilt. Familiewaarden bepalen voor een groot deel het succes van het bedrijf. Daardoor zijn het belangrijke ankerpunten voor het vormgeven van houding en gedrag.

Een voorbeeld

Stel, een familiebedrijf heeft ondernemerschap als belangrijke waarde. Door medewerkers deze waarde te laten vertalen naar gedrag, wordt de waarde concreet. Zoals fouten mogen maken of zelfstandig initiatieven nemen. Met die gedragingen in het achterhoofd kun je vervolgens medewerkers coachen (of, in een eerder stadium: selecteren). Het zorgt bovendien voor extra draagvlak. Als medewerkers zélf de vertaling maken, zullen ze het gedrag veel vanzelfsprekender adopteren.

Daad bij het woord

Het formuleren van gedragingen vergt niet alleen een investering van de medewerkers zelf. Het is ook nodig dat de familie en directie zich eraan committeert en dat is in het begin voor iedereen oncomfortabel. Dat ze bijvoorbeeld haar medewerkers daadwerkelijk fouten laat maken en accepteert dat er meerdere wegen zijn die naar Rome leiden. Het gedrag wordt zo een expliciete afspraak en daarmee een solide basis voor een zo doen wij het hier-gevoel.

Praktische tips

Het concreet maken van waarden van het familiebedrijf is een deel van de oplossing. De volgende vijf tips helpen je erbij:

1. Maak de waarden en het bijbehorende gedrag bespreekbaar. Leg dus niet alleen heel erg concreet vast wat je van elkaar verwacht en hoe je met elkaar omgaat, maar zorg dat een representatieve groep erover mag meebepalen.
2. Betrek medewerkers bij de ontwikkeling van de strategie van je bedrijf. Dat levert vaak niet alleen verrassende en bruikbare inzichten op, maar het zorgt ook dat medewerkers dit verder uitdragen binnen de organisatie.
3. Creëer kaders voor medewerkers, maar geef ze ook ruimte om binnen die kaders te bewegen. Fouten zijn onvermijdelijk, accepteer ze dus, maar maak ze tegelijk onderwerp van gesprek om ervan te leren.
4. Voorkom dat medewerkers continu om goedkeuring vragen bij de familie. De eerste vraag vanuit de familie richting de medewerker zou kunnen zijn: wat zou je zelf doen?
5. Als het bedrijf voor een (grote) verandering staat, wees dan concreet naar je medewerkers. Wat verandert er? Wat blijft hetzelfde? Wat verwacht je van de medewerkers? Hoe help je ze in het verandertraject? Vooral medewerkers die zich zorgen maken over de verandering (of zij wel in het toekomstige scenario passen), zijn gebaat bij duidelijkheid, begeleiding en misschien wel een beter passende uitdaging.

Auteurs

Dirk Harm Eijssen & Anneke Veldink