Introductie

Familiebedrijven zijn onmisbare en sterke pijlers van de Nederlandse economie. De ongeveer 260.000 Nederlandse familiebedrijven zijn verantwoordelijk voor bijna 50% van de werkgelegenheid en voor ruim 50% van het Bruto Nationaal Product. En de relevantie van familiebedrijven neemt alleen maar toe: de grote multinationals investeren steeds minder in Nederland en verplaatsen innovatiecentra naar landen buiten Europa. Maar dit betekent niet dat het voor familiebedrijven eenvoudiger is geworden om de continuïteit te kunnen garanderen. De combinatie van de continue versnelling van technologische ontwikkelingen, de beperkte economische groei en de economische onzekerheid maakt dat ook familiebedrijven niet stil kunnen zitten. Zij zullen meer dan ooit ondernemend en innovatief moeten blijven. Hoewel ondernemerschap van oudsher in de genen zit kan het, zeker voor volgende generaties in het familiebedrijf, een uitdaging zijn om zichzelf te blijven heruitvinden. Daarbij zullen zij de hele organisatie moeten mobiliseren, maar dat is vaak niet de kracht van het familiebedrijf. In 5 stappen is het echter mogelijk om innovatief, ondernemend en daarmee klantgericht te blijven.

De kracht van het familiebedrijf is tevens de achilleshiel

Familiebedrijven hebben sterke troeven. Ondernemerschap, oog voor de klant en doorzettingsvermogen, van met name de eerste en tweede generatie, geven beweging, energie en zijn en waren de basis voor het succes. De familie zelf heeft vaak de ideeën en heeft daarbij medewerkers nodig die hard werken en betrokken en loyaal zijn aan de familie. Dat is kenmerkend voor familiebedrijven: de initiatieven komen van de familie en de medewerkers zetten de schouders eronder en zorgen ervoor dat het voor elkaar komt. Dit heeft het familiebedrijf krachtig en succesvol gemaakt.

De keerzijde van de medaille is dat de medewerkers vaak vooral uitvoerend bezig zijn en minder zelf met ideeën komen op het gebied van product- of procesinnovatie. Terwijl juist vandaag de dag meer innovatief vermogen en veranderkracht nodig is om als bedrijf relevant en succesvol te blijven. Door bewust een aantal stappen te zetten met alle medewerkers kan het bedrijf zichzelf opnieuw uitvinden en de motor van de economie blijven.

Stap 1: Maak jezelf bewust van de kracht en het onderscheidend vermogen

Zijn we ons ervan bewust waarom we succesvol zijn (of waren)? Wat doen we anders, waarom waarderen klanten ons? Wat maakt het dat mensen graag in dit bedrijf werken? Met welke waarden en cultuur doen wij zaken en werken wij samen? De zogenaamde collectieve cultuur is vaak niet expliciet gemaakt. Juist door de vermogens van de organisatie concreet te maken weten we ook wat we naar de toekomst toe moeten behouden. We willen natuurlijk vermijden dat tijdens de verandering ook de kracht van de onderneming verloren gaat.

Stap 2: Zorg voor een sterk managementteam naast de familie / DGA

In veel familiebedrijven lopen alle besluiten via de DGA. Bij hem of haar komen alle lijntjes bij elkaar en worden de afwegingen gemaakt. Zeker bij familiebedrijven die een flinke groei hebben doorgemaakt werkt dit niet meer goed. De familie kan eenvoudigweg niet alle details en ontwikkelingen meer op het netvlies houden. Zorg voor een sterk managementteam dat niet afwachtend naar de familie kijkt, maar zelf met ideeën komt en tegengas durft te geven aan de familie. Niet vanuit een ego, maar vanuit hart voor de zaak. Pas met een stevige basis kunnen de volgende stappen gemaakt worden.

Stap 3: Creëer een inspirerende stip aan de horizon

Waar willen we heen? Welke rol willen we spelen in de branche? Hoe zorgen we ervoor dat we medewerkers en klanten blijven binden en boeien? Het leveren van een betrouwbare service tegen een redelijke prijs is niet meer voldoende. De jonge generatie wil betrokken zijn bij een bedrijf dat inspiratie geeft, voorop wil lopen en lef toont. Creëer een inspirerende stip aan de horizon die mensen echt raakt. En zorg ervoor dat deze stip ook concreet wordt en in de praktijk aandacht krijgt.

Stap 4: Stuur op output in plaats van op input door te leren delegeren

Wil je als familiebedrijf vooral loyale en betrokken medewerkers? Of wil je medewerkers die mondig zijn, zelf met initiatieven komen en verbetervoorstellen aandragen. De grootste uitdaging voor familiebedrijven is om op een andere manier hun medewerkers te inspireren. Betrokkenheid en loyaliteit zijn vaak uitingen van reactiviteit: de eigenaar volgen. Wat je echter wil zijn medewerkers die initiatieven nemen en eigenaarschap tonen. Juist door hen niet meer taakgericht opdrachten te geven, maar door verantwoordelijkheid en daarmee focus op output te geven. Dat is vaak lastig, omdat het van de familie vraagt om te leren delegeren en los te laten.

Stap 5: Maak ruimte voor innovatie en stimuleer ondernemerschap

Traditioneel zijn innovatie en ondernemerschap gekoppeld aan de familie. Het lijkt soms wel het exclusieve domein van de familie: zij ondernemen, terwijl de medewerkers vooral uitvoeren. Het familiebedrijf van de toekomst is in staat om ondernemerschap uit te dragen naar de hele organisatie en om medewerkers uit te dagen om “out of the box” te denken en te handelen. Hierdoor verandert ook de rol van de familie: van initiator wordt zij facilitator. Hiermee wordt het innovatievermogen van de hele organisatie drastisch verbeterd en weten klanten het bedrijf steeds beter te vinden.

Deze vijf stappen klinken misschien eenvoudig. Dat zijn ze ook en tegelijkertijd zijn ze voor veel familiebedrijven vaak lastig om na te leven. De grootste uitdaging is om te leren delegeren en los te laten. Om te leren ervaren dat het leuk en goed is als meer medewerkers de mogelijkheid krijgen om te ondernemen. En tegelijkertijd zorgen dat de kern, de essentie en de kracht van de onderneming behouden blijft. Dit vereist een andere rol van de familie, maar dat moet toch mogelijk zijn voor ondernemers die als geen ander goed zijn in het vinden en verzilveren van kansen?